Veel ouders die met hun kinderen naar het buitenland vertrekken vinden het belangrijk dat hun kinderen de taal van het nieuwe land leren. Dat is terecht, want het spreken van de taal helpt kinderen om hun plek te vinden in het nieuwe land. Maar wist u dat het juist bij het leren van een nieuwe taal aan te raden is het Nederlands bij te houden? Wanneer de moedertaal van een kind op niveau blijft, is dat een grote meerwaarde. Wat is moedertaal? Het begrip ‘moedertaal’ kent meerdere definities. Het kan de taal zijn die je als kind het eerst leerde of de taal die je het best kent. Maar het kan ook de taal zijn waarmee jij je identificeert of waar anderen jou mee identificeren. Moedertaal heeft vaak ook de functie van ‘emotietaal’. Wanneer er sprake is van een moeilijke of emotionele situatie en het belangrijk is om precies dat te zeggen wat je voelt en denkt, grijpen mensen vaak terug naar hun moedertaal. Moedertaal als instrument Onderzoek heeft uitgewezen dat het behoud van de moedertaal belangrijke positieve effecten heeft op de ontwikkeling van de meertaligheid. Het verder ontwikkelen van de andere taal of talen gaat kinderen met een goed ontwikkelde moedertaal makkelijker af. Een kind dat bijvoorbeeld een concept als ‘klokkijken’ in zijn moedertaal heeft geleerd, hoeft in de andere taal alleen de nieuwe woorden die bij dit concept horen te leren. Identiteit en zelfvertrouwen Taal is een wezenlijk bestanddeel van de identiteit en de meest directe uitdrukking van cultuur. Weten wie je bent en waar je vandaan komt, geeft je de kans je te ontwikkelen tot wereldburger. Wanneer een kind de moedertaal goed beheerst, is dat een verrijking van de eigen culturele identiteit en van belang voor het zelfvertrouwen van een kind. De voordelen van meertaligheid Meertalige kinderen beschikken over meer – bewuste en onbewuste – kennis van taal. Bij meertalige kinderen waarbij minimaal twee talen op schoolniveau zijn ontwikkeld nemen bovendien vaardigheden als probleemoplossend vermogen, creativiteit, aanpassingsvermogen en andere “higher order thinking skills” toe. Dit zijn waardevolle 21-eeuwse vaardigheden waar onze kinderen in de wereld waarin zij opgroeien zeker hun voordeel mee kunnen doen. De plek van het Nederlands in het gezin Voor Nederlandse kinderen die in het buitenland opgroeien is het waardevol wanneer er thuis aandacht aan de Nederlandse taal wordt besteed. Nederlands spreken (met de Nederlandssprekende ouder), Nederlandse televisie kijken, Nederlandse boeken (voor)lezen en skypen met Nederlandse familie en vrienden zijn hiervan een aantal voorbeelden. Voor jonge kinderen is dit voldoende om de moedertaal te behouden, maar zodra kinderen naar school gaan, neemt de schooltaal het razendsnel over. In verhouding neemt het aantal minuten dat de moedertaal wordt aangeboden af. Bovendien krijgen kinderen in de schooltaal taalaanbod van een andere orde. Zij leren lezen en schrijven en het taalgebruik is gekoppeld aan abstracte onderwerpen, zoals aardrijkskunde, biologie en geschiedenis. Aanvullend moedertaalonderwijs is vanaf dat moment dan ook van grote meerwaarde. Nederlandse les in het buitenland In Nederland krijgen kinderen op de lagere school gemiddeld acht uur per week taalonderwijs. Daarnaast zien, horen en spreken zij vrijwel alleen Nederlands op school en daarbuiten. Nederlandse kinderen die opgroeien in het buitenland worden ondergedompeld in een andere, zeer waardevolle taalsituatie. Om hen de mogelijkheid te geven in het buitenland hun moedertaal op niveau te blijven beheersen, zijn er wereldwijd mogelijkheden voor aanvullend Nederlands onderwijs, naast de lokale of internationale school. Dit zogenaamde NTC-onderwijs (Nederlandse Taal en Cultuur) wordt aangeboden via Nederlandse scholen en via de computer (afstandsonderwijs). Het lesaanbod omvat gemiddeld drie uur per week. Nederlandse cultuur Naast de Nederlandse taal wordt in de lessen uitgebreid aandacht besteed aan de diverse aspecten van de Nederlandse cultuur. Taal is een belangrijke cultuurdrager. Naast en via de taal vergroten leerlingen in het Nederlands onderwijs hun kennis van de Nederlandse cultuur, waardoor zij een band bouwen of behouden met Nederland en het land waar zij of hun ouders vandaan komen beter begrijpen. Altijd kans op terugkeer Het bijhouden van de moedertaal op schoolniveau is voor Nederlandse kinderen in het buitenland om meerdere redenen een verrijking. Naast de cognitieve voordelen en het behoud van de band met Nederland, kunnen de kinderen wanneer het gezin gepland of ongepland terugkeert, goed instromen in het Nederlands onderwijssysteem. Het aantal kinderen dat terugkeert is niet gering: ruim een derde van de geëmigreerde Nederlandse kinderen is binnen vier jaar terug in Nederland. Jana (43) woont in Angola “We vinden het belangrijk dat Maarten goed Nederlands blijft spreken, dus volgt hij Nederlands onderwijs vanuit huis. Daarnaast leest hij elke avond uit een Nederlands boek. Wij zijn zelf niet van plan om naar Nederland terug te keren, maar ik kan moeilijk voor Maarten spreken. Misschien wil hij in de toekomst wel in Nederland studeren. Hoe dan ook vergroot een goede beheersing van een extra taal zijn carrièrekansen.” Aranka (39) woont in Indonesië “We spreken thuis zoveel mogelijk Nederlands met elkaar, maar we merken dat het steeds lastiger wordt om Vivian en Lisa ook Nederlands te laten spreken. Ze spelen in het Engels, onderling spreken ze Engels en ze dromen zelfs in het Engels. Toch stimuleren wij hen om zoveel mogelijk Nederlands te spreken als er geen buitenlanders bij zijn. We vinden het belangrijk dat onze dochters Nederlands onderwijs volgen zodat zij hun band met Nederland kunnen behouden. Enerzijds zodat zij makkelijker terug kunnen keren, anderzijds omdat we weten dat het goed is voor alle andere talen om de moedertaal goed te blijven beheersen.” Annemarie (47) woont in Rusland “Thuis spreken we altijd Nederlands; Jort en Branka doen dat onderling ook. Alleen wanneer er vriendjes over de vloer zijn, is de voertaal Engels. Op school is alles Engelstalig, maar krijgen ze wel twee uur per week Russisch en een uur per week Frans. Om het Nederlands op peil te houden volgen de kinderen Nederlands onderwijs en lezen we elke avond voor uit een Nederlands boek. Onze zoon leest in bed vaak ook zelf nog een Nederlands boek. Ook kijken we hier Nederlandse televisie en luisteren we naar de Nederlandse radio. We vinden het belangrijk dat onze kinderen hun moedertaal volledig machtig blijven, omdat wij niet ons hele leven in het buitenland zullen wonen. Het is een fijn gevoel dat onze kinderen, als we teruggaan naar Nederland, zo weer kunnen instromen op een Nederlandse school.” Kijk voor meer ervaringsverhalen op www.stichtingnob.nl en/of bezoek ons 7 en 8 februari op de Emigratiebeurs in Houten – stand 234. NOB: voor kwaliteit en continuïteit Voor Nederlandse ouders in het buitenland is het wel of niet volgen van moedertaalonderwijs een individuele keuze die zij, samen met hun kind(eren), maken. Besluit u te kiezen voor aanvullend Nederlands onderwijs in het buitenland, ga dan na of de school of de partij voor afstandsonderwijs is aangesloten bij Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB). De onderwijsinstelling wordt dan, in opdracht van het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, door NOB ondersteund en staat onder kwaliteitstoezicht van de Nederlandse onderwijsinspectie.
Nederlands thuis en op school
